Druklager, koppeling en vliegwiel ontleed

werking en diagnosetips van de experts

Wie kan je beter raadplegen dan de expert van de wisselstukkenproducent zelf? Wij spraken dan ook met Janot Strub, technical trainer bij Repxpert (Schaeffler). Hij gaf ons professionele inside-informatie over druklagers, zelfstellende koppeling en dubbelmassavliegwiel.

De Repxpert Service van Schaeffler biedt (mobiele) training, events, technische handleidingen en speciaalgereedschap voor de garagesector. Technical trainer Janot Strub heeft alle informatie in huis voor zowel hydraulisch als mechanisch druklager, de SAC zelfstellende koppeling en het DMF dubbelmassavliegwiel.

DRUKLAGER

Bij de druklagers zijn er een drietal varianten: de mechanische (in dit artikel buiten beschouwing gelaten), de semihydraulische en de volledig hydraulische (CSC).

semiHydraulisch koppelsysteem

Bij een semihydraulisch koppelsysteem kan de koppeling bokken, kunnen er geluiden ontstaan bij de bediening maar kunnen ook druklagergeluiden optreden. Belangrijk is om eerst te kijken of de gaffel werd vervangen. Daarna moet gecheckt worden of de kogelkop en hevel niet zijn ingesleten. Ten slotte is ook een controle op slijtage van het druklagermontagepunt noodzakelijk. Materiaalafname zorgt namelijk altijd voor een of andere vorm van speling.

Daarnaast kunnen ook fluitende geluiden waarneembaar zijn bij stationair draaien, tsjirpgeluiden bij koppelingsbediening waarbij die handeling ook nog eens zwaar aanvoelt. Ook daarbij kan de oorzaak een versleten druklagermontagepunt zijn, of opgezwollen of uitgesleten lagerbussen van de ontkoppelas. 

hydraulisch druklager

Bij gebruik van een CSC (Concentric Slave Cylinder) volhydraulisch bediend druklager kunnen klachten optreden van lekken van het CSC (wegens overdruk) of lekken tijdens/na het ontluchten of na een lange trip. De oorzaken kunnen gezocht worden bij een verhinderde terugstroom van de vloeistof, slecht functioneren van de frequentiemodulator, een opgezwollen slang of het achterblijven van de resten van oude afdichtingen.

Een andere globale check bij een lekkend hydraulisch lager doe je aan de hand van controle van de imprint van de montagebout; alle montagegaten moeten een gelijke afdruk hebben. Vervolgens ga je kijken of de stopring oké is, of de behuizing niet gebroken of gescheurd is en of het lager mooi ronddraait. Uiteindelijk moet ook de bedieningsweg goed aanvullen. 

SMERING van druklagerbussen

Het smeren van druklagerbussen is vaak een heikel thema. Belangrijk is om rekening te houden met het materiaal waaruit de druklager(bus) bestaat.

Een druklager met kunststofbus mag niet gesmeerd worden met smeermiddel omdat dat het plastic aantast. De geleide huls is bovendien uit het midden geplaatst (zwemmend gelagerd).

Een druklager met teflonbus (PTFE) mag ook niet gesmeerd worden met smeermiddel, in dit geval omwille van plakvorming. 

Een druklager met metaalbus echter moet wel gesmeerd worden. Gebruik daarvoor een smeermiddel zonder vaste bestanddelen. Gevraagd naar concrete voorbeelden, tipt Schaeffler Castrol Olista Longtime 1 of 2 of Castrol Tribol GR 400 PD.

ZELFSTELLENDE KOPPELING

Door de slijtage van de koppelingsplaat vergroot de pedaalkracht die nodig is om de koppeling te bedienen. SAC-koppelingen (Self Adjusting Clutch) compenseren de slijtage voortdurend waardoor de pedaalkracht die vereist is gedurende de gehele levensduur onveranderlijk laag blijft. De SAC-koppeling activeert via de sensorveer de slijtagecompensatie door het verdraaien van een nastelring. Door dit compensatiemechanisme kunnen lage bedieningskrachten worden bereikt.

Van de SAC is er een krachtgestuurde of een weggestuurde variant. Ook is er een speciale Sachs Xtend-versie. Het krachtgestuurde exemplaar is herkenbaar aan de gele stelveren; de weggestuurde aan het metaalplaatje. De Sachs Xtend heeft telkens de suffixcode E.

Geometrische instelling

Belangrijk is om de zelfstellende koppeling nooit te resetten. Dit veroorzaakt namelijk een toename van de contact- en bedieningskracht en kan leiden tot een storing bij gebruik. 

Speciaalgereedschap

Het advies om het geschikte speciaalgereedschap te gebruiken is een dooddoener, maar wel terecht. Bovenstaande toolset is ontworpen voor de krachtvrije montage van de drukgroep. Bovendien zijn er zo ook centreerhulpstukken voor de koppelingsplaat (bij BMW en Audi) beschikbaar. Een universele centreerdoorn met zes verschillende maten conische bussen en uitdraaigereedschap voor BMW en VW vervolledigen het pakket, samen met drukspindel, tapeinden en kartelmoeren voor montage van de spindel.

Het monteren van een zelfstellende koppeling zonder speciale tools leidt tot schade aan de drukgroep. De montage gebeurt dan namelijk met tegenkracht waardoor de drukgroep vervormt. Dat resulteert weer in een positionering van de stelveer in een uiterste locatie door nastelling van de mechaniek. Ook kunnen door vervorming de diafragmaveervingers op onevenredige hoogte komen waardoor de vingers inslijten.

SAC IN BMW
Belangrijke kanttekening bij het monteren van een SAC in een BMW is dat het aangebrachte vergrendelstuk de functie van het speciaalgereedschap overneemt. Let bij montage vooral op de gele stelveren (± 3/4 ingedrukt). De plaat wordt ingezet met een van de verkorte centreerdoornen uit de SAC-gereedschapskoffer en alleen na de volledige montage van de drukgroep wordt het vergrendelstuk uitgedraaid.

tangentiaalbladveer

Speciale aandacht moet ook uitgaan naar de tangentiaalbladveer. Die kan door een bestuurfout (aanslepen van een verkeerde versnelling), schakelfout of het vallen van de drukgroep bij montage namelijk verbogen worden of breken. 

Angulaire afwijking

Er kan ook een angulaire of parallelafwijking optreden tussen motor en transmissie. Dit kan worden veroorzaakt door het ontbreken van centreerbussen in de motor of transmissie. Symptomen zijn een puntversleten naafprofiel, compleet weggeslagen vertanding of een volledig uitgebroken torsiedemper/naaf. Andere oorzaken voor dit schadebeeld kunnen ook nog zijn een defect toplager of de transmissie heeft kortstondig aan de naaf gehangen bij montage.

koppelingsplaat

De koppelingsplaat kan beschadigd zijn aan torsiedemper of eindaanslag maar ook een uitgeslagen torsieveervenster of een volledig uitgebroken torsiedemper kunnen voorkomen. Oorzaak kan gezocht worden bij het vaak laagtoerig rijden, het schudden/vibreren van de motor, slechte motorloop of zware belasting. 

DUBBELMASSAVLIEGWIEL

Om de torstietrilling in de aandrijflijn te dempen werd ruim 30 jaar terug het dubbelmassavliegwiel (DMF) ontwikkeld. In tegenstelling tot een conventioneel vliegwiel bestaat het dubbelmassavliegwiel uit twee massa's die zo zijn gemonteerd dat ze tegen elkaar in kunnen draaien. In het dubbelmassavliegwiel is een dempingssysteem in de vorm van boogveren geïntegreerd. De DMF absorbeert dus de torsietrillingen van de motor bijna volledig.

omgevingscontrole

Het is zaak om bij geluiden van het DMF eerst de omliggende delen te controleren. Begin met het uitlezen van de foutcodes en ga na of het voertuig misschien gechiptuned werd. Controleer bij geluiden tijdens de startfase de toestand van de accu en het starttoerental van de starmotor. Bij geluiden tijdens het afzetten van de motor check je best de gas- en EGR-klep. Voor geluiden tijdens stationair of deellast: let dan ook op transmissiegeluiden en controleer de motorophanging en de ophanging van de versnellingsbak. Daarnaast is het ook aanbevolen om de hardyschijf, de lagering en ophanging van de tussenas en de toestand van de banden aan een grondige controle te onderwerpen. Tot slot is ook het checken van een torsiedemper van de krukaspoelie, het aggregaat van de riemaandrijving en de vertanding van de aandrijfas nuttig.

testen

Bij het testen van het dubbelmassavliegwiel zijn de vrijehoeksmeting met gradenboog, met vertanding en een meting van de kantelspeling belangrijk. Daarbij is het vliegwiel gemonteerd aan de krukas. Gebruik voor het testen van het DMF ook zeker het correcte testgereedschap. De nodige gegevens zijn online terug te vinden in Repxpert. 

diagnose

Er zijn een viertal 'ziektebeelden' die op zich weer een aantal oorzaken kennen.

• Groeven in het wrijvingsoppervlak wijst op een versleten koppeling waarbij de klinknagels tegen het oppervlak kunnen aanlopen;
• Een glijlager ondergaat slijtage wanneer de secundaire massa zich zijdelings laat schuiven;
• Een gesmolten of vastgelopen voorlastschijf wordt veroorzaakt door een hoge inwendige (thermische) belasting en een verminderde DMF-functie;
• Geluiden bij het starten van de motor kunnen wijzen op een sterke slijtage van de starterkrans. Wanneer dat effectief het geval is, dringt een vervanging van de starter en het vliegwiel zich op.

centrifugaalpendel

Om de dempingscapaciteit van een DMF bij lagere toerentallen te optimaliseren, werd ook een tweedelig vliegwiel ontwikkeld met een centrifugaalpendel. De werking daarvan is eenvoudig: schommelend gelagerde, pendelende massa's bewegen tegenovergesteld aan de torsietrillingen van de motor. Bij lage toerentallen is hun uitslag zeer groot. De energie van de rotatieoneenparigheid wordt hierbij volledig door de pendel geabsorbeerd, waardoor de trillingen in de aandrijflijn nog worden verminderd.

Met dank aan Schaeffler