Up-to-date houden kennis aircosysteem loont

Aircoservice als extra bron van inkomsten

Een auto vergt onderhoud, daarover is (bijna) iedereen het wel eens. Dat dit ook geldt voor het aircosysteem is echter voor velen minder vanzelfsprekend. Een dergelijk systeem, bestaande uit uiteenlopende componenten en subsystemen, is relatief complex. Het functioneren ervan valt of staat bij een kundige uitvoering van de onderhoudswerkzaamheden en eventuele reparaties. Investeren in de daarvoor benodigde knowhow betaalt zich uit, zowel figuurlijk als letterlijk.

Multifunctioneel

In de moderne auto is een aircosysteem inmiddels een standaardaccessoire, en zoals zo vaak is het goed functioneren daarvan dan voor de gemiddelde automobilist een vanzelfsprekendheid. Een aircosysteem vergt echter evengoed onderhoud als de rest van de auto. Niet alleen draagt dit bij aan de veiligheid en het comfort van de inzittenden, ook bij het behoud van het interieur speelt het systeem een rol.

Comfort inzittenden

De airco zorgt voor een aangenaam binnenklimaat, vooral onder warme en/of vochtige weersomstandigheden. Behalve temperatuur en luchtvochtigheid wordt ook de luchtkwaliteit gereguleerd: de aanwezige filters ontdoen de buitenlucht van pollen, stof, uitlaatgassen en andere ongerechtigheden.

Veiligheid inzittenden

De airco draagt bij aan de alertheid van de bestuurder: vermoeidheidsverschijnselen door een (te) hoge binnentemperatuur kunnen worden teruggedrongen waardoor de reactietijd van de bestuurder verbetert. Ook wordt door conditionering van de luchtvochtigheid voorkomen dat de ramen (blijven) beslaan.

Een aircosysteem vergt evengoed onderhoud als de rest van de auto

Behoud interieur

Het systeem draagt bij aan het behoud van de kwaliteit van onder meer de bekleding (schimmelvorming, het manifest worden van bepaalde geuren) en het dashboard (schimmel- en scheurvorming). Dit komt de esthetische uitstraling ten goede en verlengt de levensduur.

Componenten

Een airconditioning is een relatief complex systeem bestaande uit uiteenlopende componenten en subsystemen, elk met een specifieke functie:

• de filter/droger (bij een vloeibaar koudemiddel) of de accumulator (bij een gasvormig koudemiddel) onttrekt vocht en vuil aan het middel, en zorgt tevens voor een constante aanvoer;
• de compressor zorgt ervoor dat de druk en de temperatuur van het koudemiddel toenemen alvorens dit de condensor binnengaat;
• de condensor neemt het verhitte en samengeperste gasvormige koudemiddel op en condenseert het tot een vloeistof door warmte af te staan aan de omgeving;
• het expansieventiel (of orificebuis) reguleert de hoeveelheid vloeibaar koudemiddel richting de verdamper;
• de verdamper faciliteert door verdamping van de koelvloeistof de warmteoverdracht tussen het koudemiddel en de intredende lucht, daarbij warmte aan de lucht onttrekkend;
• de elektrisch aangedreven kachelmotor blaast (warme) buitenlucht door de verdamper waar die vervolgens wordt afgekoeld. Vervolgens wordt deze met een, via het regelpaneel, instelbare snelheid het interieur ingeblazen.

Diagnose

Het airconditioningsysteem is zoals gemeld relatief complex en daardoor tamelijk storingsgevoelig (zie kader). Het functioneren ervan valt of staat, behalve bij de kwaliteit van systeem en koudemiddel, bij het tijdig uitvoeren van de onderhoudswerkzaamheden en eventuele reparaties. Om een indruk te krijgen van het gesignaleerde mankement – en van de algehele staat van het systeem – is het zaak het diagnoseproces stapsgewijs te doorlopen.

Inventarisatie

De bevindingen van de eigenaar hebben een signaalfunctie en zijn indicatief tijdens de eerste visuele inspectie van de bedieningselementen, de temperatuurregeling, de ventilatorsnelheid/-snelheden, de kachelmotor, de luchttoevoerselectie en de zogeheten touch-and-feeltest.

Druktest

Voor het meten van de systeemdruk wordt meetapparatuur aangesloten op de lage- en hogedrukaansluitingen van het aircosysteem. Een abnormaal lage of hoge druk kan wijzen op lekkage, verstopping, gebrek aan koudemiddel en/of een defecte compressor. Vervolgonderzoek is dan aangewezen, bijvoorbeeld in de vorm van het meten van de leidingtemperatuur op verschillende locaties in het koudemiddelcircuit.

Visuele inspectie

Nu volgt een tweede, grondige(re) inspectie waarbij alle belangrijke componenten (zie hiervoor) aan bod komen op zoek naar tekenen van lekkage, schade of andere sporen van disfunctioneren.

Elektrische tests

Hierbij worden elektrische componenten – relais, zekeringen, bedieningsschakelaars, sensoren – gecontroleerd op functionaliteit door middel van:

1. Controle van zekeringen en bedrading. Bij zekeringen gebeurt dit met een zekeringtester of multimeter. Bij de bedrading kan dit visueel, handmatig (met een flexibiliteitstest), middels een zogeheten doorpieptest of via weerstandsmeting.
2. Diagnose via de OBD-II-poort met behulp van een OBD-II-scanner of een diagnoseapparaat. Hiermee kunnen foutcodes worden uitgelezen die zijn opgeslagen in het motormanagementsysteem, codes die nuttig zijn bij het stellen van de diagnose.
3. Spannings- en weerstandsmeting met een multimeter om bijvoorbeeld een relais te testen. De meter wordt daartoe in de ohmmeterstand gezet waarna de meetpunten op de contacten van het relais worden geplaatst terwijl dit wordt geactiveerd.
4. Stroommeting om te controleren of elektrische componenten de juiste hoeveelheid stroom ontvangen en gebruiken. Bij de compressor gebeurt dit bijvoorbeeld met behulp van een stroomtang die rond de stroomvoerende draad wordt geplaatst terwijl de airconditioning is ingeschakeld.

Op basis van de resultaten van deze tests kan worden besloten tot verder onderzoek van specifieke componenten.

Koudemiddel

Voor het controleren van de koudemiddeldruk wordt gebruikgemaakt van een zogeheten manifold gauge set. Deze bestaat uit twee manometers, een voor de lage en een voor hoge druk, en slangen om de meters te verbinden met de systeemaansluitingen.

Een kijkglas maakt controle op systeemverontreinigingen mogelijk, en is daarmee een nuttig diagnostisch hulpmiddel dat zowel voor, tijdens als na het spoelen kan worden gebruikt. Het wordt aangesloten tussen de hoge- en lagedrukaansluiting van het aircosysteem en toont onder meer de verhouding tussen koudemiddel, olie en contrastmiddel. De interpretatie van het aanwezige aspect vergt de nodige expertise.

Veelvoorkomende storingen
Bevriezing doet zich in principe alleen voor bij het expansieventiel en de verdamper. Oorzaken zijn een te lage koudemiddeldruk, een slecht functionerende verdampertemperatuursensor of een teveel aan vocht in het systeem.

Elektrische storingen kunnen zich voordoen bij de compressor (fouten in de bedrading, een defecte magneetkoppeling of regelklep, defecte sensoren of elektrische verbindingen), de koelventilator(en) (defecten aan relais, zekeringen of aan de ventilatormotor zelf), de bedieningsconsole (defecte bedrading van sensoren en/of bedieningsknoppen) en/of de kachelmotor(weerstanden).

Lekkage kan optreden in de condensor (als gevolg van steenslag of andere beschadigingen), de verdamper (corrosie of beschadiging) en/of de droger/accumulator (beschadiging van de behuizing), bij leidingaansluitingen en daar waar leidingen zijn vastgeklemd aan de carrosserie.

Slijtage kan in principe in elke component optreden, maar met name gevoelig hiervoor zijn de compressor en de condensor.

Verstoppingen kunnen zich voordoen bij de condensor (verstopping van de lamellen door vuil en/of insecten), het expansieventiel (door vuil of metaaldeeltjes) en/of de kachelmotor (door een verstopt interieurfilter).

Verzadiging kan zich voordoen in de filter/droger of de accumulator die daardoor inboet aan filtervermogen, mogelijk leidend tot verstoppingen.

Reparatie

Wanneer de juiste diagnose is gesteld, kan worden overgegaan tot reparatie. Daarbij dient veiligheidshalve eerst het koudemiddel te worden verwijderd (evacueren of recoveren) met een aircomachine die wordt aangesloten op de lage- en hogedrukaansluitingen van het systeem. Dit mag uitsluitend worden uitgevoerd door gecertificeerd personeel, waarbij het van belang is dat hij/zij persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM's) draagt – in ieder geval een veiligheidsbril, hand- en veiligheidsschoenen en gepaste kleding – dit om contact met het koudemiddel te minimaliseren en oogletsel te voorkomen.

Het advies is doorgaans het systeem ten minste een keer per jaar te laten controleren

Nadat de reparatie is afgerond, wordt het systeem opnieuw gevuld met koudemiddel volgens de specificaties van de fabrikant. Alvorens dat te doen, dient het systeem eerst te worden gevacumeerd: het verwijderen van vocht en lucht. Vervolgens wordt er getest om te controleren of het probleem is verholpen en of alle componenten correct functioneren.

Onderhoud

Door regelmatig onderhoud kunnen potentiële problemen vroegtijdig worden opgespoord, kan de systeemefficiëntie worden verhoogd en de levensduur worden verlengd.

Onderhoudsbeurt

De visuele inspectie en de druktest verlopen analoog aan de procedure bij het stellen van de diagnose. Afhankelijk van de bevindingen daaruit wordt verder actie ondernomen:

• bij vuil, stof of schimmelgroei worden de verdamper, de luchtkanalen en de filters gereinigd met behulp van speciaal daarvoor ontwikkelde reinigingsmiddelen en apparatuur. Schimmels en bacteriën, die verantwoordelijk zijn voor onaangename geuren en/of allergische reacties, worden verwijderd met daarvoor geëigende reinigingsmiddelen, via uv-sterilisatie of middels een ozonbehandeling.
• controle op het niveau van het koudemiddel en het waar nodig bijvullen daarvan conform de specificaties van de autofabrikant. Aansluitend wordt de koudemiddeldruk gecontroleerd en ingesteld conform de daarvoor geldende parameters;
• controle van bewegende onderdelen en smering indien nodig;
• controle van de elektrische componenten en de bijbehorende verbindingen.

Jaarlijkse controle

Na het uitvoeren van deze stappen wordt het aircosysteem herstart en getest. Wanneer de eigenaar de auto weer op komt halen, wordt deze geïnformeerd over de status van het aircosysteem, de eventueel uitgevoerde reparaties en krijgt hij/zij advies over toekomstig onderhoud. Dat advies is doorgaans – uiteraard afhankelijk van de gebruiksintensiteit en de leeftijd van het voertuig – het systeem ten minste een keer per jaar te laten controleren. De klant is dan verzekerd van een goed en veilig functionerend aircosysteem en blijft gevrijwaard van hoog oplopende reparatiekosten, het garagebedrijf beschikt met de aircoservice over een extra bron van inkomsten.

Wetten, normen en voorschriften
Ten aanzien van aircosystemen zijn er per land wetten, normen en voorschriften: milieunormen die de uitstoot van gassen reguleren (bijvoorbeeld de Europese verordening (EG) nr. 842/2006), veiligheidsnormen betreffende drukvaten, elektrische componenten en andere systeemdelen (bijvoorbeeld de Europese normen EN 60079 en EN 60335) en emissienormen die de voertuigemissies limiteren inclusief die van het aircosysteem (bijvoorbeeld Euro 5, Euro 6 en niet-Europese equivalenten daarvan).
Een speciale rol is weggelegd voor de door de Society of Automotive Engineers (SAE) ontwikkelde norm SAE J2845. Deze biedt gestandaardiseerde methoden voor het evalueren van onder meer koelvermogen, efficiëntie en operationele prestaties. Dankzij de hierin beschreven testprocedures, meetmethoden en rapportagerichtlijnen is de norm een belangrijke referentie voor de auto-industrie.

Met medewerking van Denso Europe, Nissens, Snap-on Tools en Würth