Herstellen, vervangen en afstellen van ledkoplampen

Nieuwe technologie vergt up-to-date kennis en apparatuur

In alle omstandigheden goed zien en gezien worden als bestuurder, zonder daarbij andere weggebruikers te verblinden: dat is vanouds de functie van koplampen. De nieuwste generatie ledlampen gaat op al deze vlakken een grote stap verder, met feller licht dat bovendien dynamisch en nauwkeurig moduleerbaar is. Dit maakt wel dat een goede afstelling des te belangrijker wordt. En ook complexer, of juist niet? 

Leds in opmars

Leds worden sinds de eeuwwisseling steeds vaker toegepast door autofabrikanten – zowel in koplampen als daarbuiten, zoals voor interieur en signalering – ten koste van de traditionele technologieën voor voertuigverlichting. Terwijl in de beginjaren bijvoorbeeld alleen de richtingaanwijzers ledlichten waren, gaat het nu om 'full-ledkoplampen'. Dit komt natuurlijk doordat ledlampen talrijke voordelen bieden, op uiteenlopende vlakken.

Zo hebben ze vooreerst een langere levensduur dan halogeen- of xenonlampen. Normaal gezien doorstaan ze feilloos de hele gebruiksperiode van een wagen. Daarbij werken ze algemeen beschouwd ook energie-efficiënter en vergen ze dus minder vermogen van de accu, wat natuurlijk des te belangrijker is in het geval van hybride en elektrische voertuigen.

Bovendien schijnt de lichtbundel feller en verder dan bij de voorgaande technologieën. Leds stralen ook een witter licht uit, zodat contrasten op de weg beter zichtbaar zijn. 

Tot slot is het lichtbeeld makkelijk moduleerbaar. Daarbij wordt een gedeelte van het uitgestuurde licht verduisterd, om bijvoorbeeld geen tegen- of voorliggers te verblinden, of geen storende reflectie te hebben van verkeersborden of van regendruppels die net voor de lampen vallen. In tegenstelling tot bij xenonlampen zijn hiervoor bij leds geen mechanische actuatoren nodig als bewegende delen, waardoor dit sneller en betrouwbaarder verloopt. 

Nieuwste innovaties

De verduistering gebeurt bij de huidige wagens zelfs volautomatisch en adaptief, op basis van een ADAS-camera en andere sensoren aan de voorzijde van het voertuig. Die registreren de verkeers- en weersituatie continu en sturen de koplampen vervolgens dynamisch aan, samen met tal van andere rijhulpsystemen. Op die manier wordt het ook mogelijk om met de lichten bochten te volgen of het lichtbeeld razendsnel aan te passen aan de afstand en snelheid van de naderende tegenligger.

De huidige generatie matrix-ledkoplampen bestaat uit een grote hoeveelheid van lichten die samenwerken, waardoor de schaduwzones veel fijner en nauwkeuriger kunnen worden gecreëerd. Zo zijn er dan tal van lichtbeeldcombinaties mogelijk, die zijn samengesteld uit verschillende sectoren. Afhankelijk van de omstandigheden kunnen ook automatisch andere types ledlichten worden in- of uitgeschakeld, of zelfs worden gedimd. 

Dit geeft de autofabrikanten overigens ook de kans om zich op esthetisch vlak te onderscheiden, met unieke lichtdesigns. Daarbij moet de complexiteit hen beschermen tegen kopieerders. Kopers krijgen nu zelfs de mogelijkheid om hun wagen ook op dit vlak te personaliseren. Bij de nieuwste automodellen kunnen zij immers in zekere mate zelf kiezen welke dagrijverlichting ze willen. 

Ook in de aftermarket leeft deze tendens volop, met de ontwikkeling van IAM-ledlichten die de oorspronkelijke OEM-lichten makkelijk en voordelig kunnen vervangen. Op die manier is er een 'upgrade' mogelijk van halogeen naar led in de bestaande koplamp, met de bijhorende voordelen. Die retrofitlampen zijn legaal te gebruiken op de weg, mits ze zijn opgenomen in de compatibiliteitslijst van het desbetreffende land en automodel. 

Zo wordt het marktaandeel van leds in de voertuigverlichting dus alsmaar groter.  

Implicaties voor garagisten

Alle voorgaande functionaliteiten komen in de eerste plaats de veiligheid van alle weggebruikers ten goede, maar de absolute voorwaarde is natuurlijk dat de lampen goed functioneren en ook correct zijn afgesteld. Anders benut je deze voordelen niet ten volle, of bekom je zelfs net het tegenoverstelde: een onveilige situatie.

Dit was in het verleden al zo met andere lichttechnologieën, maar door de hoge lichtsterkte van led is het des te belangrijker dat het licht niet te hoog of te ver op de weg schijnt, om verblinding van andere weggebruikers te voorkomen. De ADAS-technologie werkt ook maar wanneer het geheel van sensoren goed functioneert en correct is gekalibreerd.

Een correcte afstelling is bij de nieuwste ledkoplampen des te belangrijker

Hier ligt dus een grote verantwoordelijkheid bij wie ledkoplampen moet herstellen of vervangen. Net door de complexiteit gaat het tegenwoordig overigens om dure componenten, dus verwacht de klant terecht dat dit met de nodige deskundigheid gebeurt. 

Herstellen

Bij een defect is de eerste stap een diagnose stellen. Dankzij de huidige elektronica bij voertuigverlichting en het CAN-bus-systeem kunnen eventuele foutcodes en livedata makkelijk worden uitgelezen met een universeel OBD-diagnosetoestel. Op basis van die gegevens van verschillende parameters kan de effectieve fout dan worden achterhaald.

Daarbij blijkt dat de ledlampen zelf in veel gevallen nog wel werken. Vaak voorkomende problemen zijn bijvoorbeeld te wijten aan warmtecreatie achteraan de koplamp, dichtbij de besturingseenheid. Dit resulteert dan in een elektronische storing, eventueel veroorzaakt door een defecte ventilator.

Daarnaast kan er ook een probleem zijn met de bedrading, waardoor de koplamp geen voeding krijgt. Ook de vermogensmodule kan het laten afweten, of bij een slechte afdichting kan er water in de koplamp indringen en kan er oxidatie ontstaan. 

Al deze zaken kan u herstellen volgens de merkafhankelijke instructies.  

Vervangen

Is er effectief een vervanging nodig, bijvoorbeeld na een ongeval met blikschade, dan kan de koplamp makkelijkst in zijn geheel worden vervangen, omdat die doorgaans gelijmd wordt. Dit weliswaar dikwijls tot ergernis van veel bestuurders, door de hoge kostprijs.

Na de vervanging moeten de nieuwe koplampen nog worden aangemeld bij de centrale computer van de wagen, zodat die afweet van de nieuwe onderdelen. Het serienummer van de koplamp (dikwijls vervat in een QR-code) en het chassisnummer van de wagen moeten dus aan elkaar gekoppeld worden. Dit inleren of coderen kan alleen met een merkgebonden diagnosetoestel.

Worden de koplampen vervangen, dan moet men die ook nog coderen. Dit kan tegenwoordig van op afstand

Veel merkgarages beschikken hierover, maar voor onafhankelijke garages of carrosseriebedrijven is het financieel onhaalbaar om van elk automerk het juiste diagnosetoestel in huis te hebben. Daarom doen zij hiervoor in de praktijk een beroep op de huidige helpdesks die dit van op afstand en op een snelle manier kunnen uitvoeren met een remote toestel. Dankzij deze service kan de klant snel weer over zijn wagen beschikken. 

Bij het coderen wordt de componentenbeveiliging verwijderd. Zo wordt voorkomen dat deze onderdelen door malafide garagisten worden gestolen en doorverkocht, of onderling tussen wagens worden verwisseld. Dit dus ter bescherming van de gebruiker. 

Afstellen

Tot slot moeten de herstelde of vervangen koplampen nog worden afgesteld, zodat de verlichting binnen de wettelijke normen functioneert.

De nieuwste lichtregelaars zijn uiteraard afgestemd op de werking van de nieuwste ledkoplampen. Ze werken op een digitale manier samen met een diagnosetoestel, waarmee u via de OBD-stekker een verbinding kan maken met de wagen. Op die manier kunnen de nodige horizontale en verticale correcties eenvoudig worden ingegeven in plaats van de lampen manueel met stelschroeven te moeten bijregelen. Hiermee verdwijnt ook de menselijke interpretatie van het lichtbeeld en verkleint dus de foutenlast. 

In veel gevallen zal dan vooreerst de afstelmodus van de wagen moeten worden geactiveerd met het diagnoseapparaat. Dit houdt in dat de computer slechts één master-ledlicht inschakelt. Die ene led kan vervolgens worden afgesteld met behulp van het koplampafstelapparaat. Na het correct instellen hiervan zal de computer zelf de andere leds aanpassen, in functie van de positie van die ene led.

Voor wie over een modern afsteltoestel beschikt verloopt deze procedure dus een stuk eenvoudiger, ondanks de complexiteit van de koplampen zelf. Met verouderde lichtregelaars wordt dit weliswaar een stuk lastiger. Hierop kunnen de scheidingslijnen immers dikwijls niet eenduidig worden onderscheiden, door de nieuwe manier van lichtverdeling.

Naarmate er meer en oudere wagens met ledkoplampen rondrijden en het aantal schadegevallen met deze lampen dus toeneemt, wordt de investering in de nieuwste apparatuur natuurlijk des te interessanter. Hiermee kan u als garagehouder uw eigen serviceniveau opkrikken.  

Met medewerking van Hella, Lumileds en Osram