Veilig werken aan waterstofvoertuigen
Educam werkt certificeringsstructuur en gids uit
Net zoals het onderhoud en herstellingen aan elektrische voertuigen bepaalde veiligheidsrisico's inhoudt, geldt dit ook voor voertuigen met een waterstofaandrijving. Door de natuurkundige eigenschappen van waterstofgas (H2) zijn er zelfs specifieke maatregelen te nemen voor de inrichting van de werkplaats. Educam stelde een certificeringsstructuur op voor technici en publiceert ook een praktische gids voor autobedrijven die 'waterstofproof' willen werken.
Waterstofaandrijvingen
De huidige voertuigen met waterstofaandrijving kunnen worden onderverdeeld in vier werkingssystemen. Waterstof wordt vooralsnog telkens in de gasvorm aangewend, al wordt er ook geëxperimenteerd met de vloeibare vorm.
- Vooreerst is er de fuel cell waarbij waterstof wordt omgezet in elektriciteit voor de aandrijving.
- Daarnaast zijn er ook verbrandingsmotoren waarbij waterstof wordt geïnjecteerd en tot ontbranding wordt gebracht, als alternatief voor de fossiele brandstoffen.
- Een derde systeem is de dual fuel verbrandingsmotor, die zowel op diesel als op waterstof werkt; hetzij separaat of in een mengvorm.
- Tot slot kan de waterstofverbrandingsmotor ook gecombineerd worden met een EV-batterij, zoals bij plug-in hybridewagens.
De eerste drie aandrijvingssystemen zijn momenteel al te vinden op de weg; de vierde zit nog in de conceptfase.
Mogelijke gevaren
In ieder geval houden onderhouds- en herstellingswerkzaamheden aan dergelijke voertuigen bijkomstige gevaren in, door de chemische en fysische eigenschappen van waterstof.
Brandbaar
In combinatie met zuurstof is waterstof namelijk zeer brandbaar, en dit binnen een bereik van 4 tot 75% H2 in het mengsel. Bovendien volstaat een klein vonkje al voor een ontbranding van dit mengsel.
Hoge druk
Verder staat het waterstofgas in het reservoir onder een druk tot wel 700 bar. Ter vergelijking: bij CNG is dit maximaal 200 bar. Bij de kleinste opening zoekt dit gas zich dus met een enorme kracht een weg naar buiten, wat tot zware lichamelijke letsels kan leiden.
Licht
Tot slot is waterstof het lichtste element in het universum. Dit is 14 keer lichter dan lucht, wat betekent dat het bij een eventueel lek razendsnel stijgt en zich ophoopt in het hoogste punt van een binnenruimte.
Voorzorgsmaatregelen
Om technici te beschermen tegen deze gevaren, zijn er dus een aantal voorzorgsmaatregelen nodig. Niet alleen voor de personen zelf overigens, die hiervoor over de juiste PBM's en kennis moeten beschikken, maar ook wat betreft de inrichting van de werkplaats.
Maatregelen nodig op het vlak van de technicus en de werkplaats
Zo moeten er voorzieningen zijn om waterstof bij een eventueel lek te kunnen detecteren en automatisch af te voeren, via een afzuiging of door een dakopening. Zo niet, zou er dus al gauw een brandbaar mengsel ontstaan in het atelier.
Certificeringsstructuur
Op vraag van de sociale partners heeft Educam een sectorale certificeringsstructuur uitgewerkt voor wie aan dergelijke voertuigen wil werken. Het kennis- en opleidingscentrum geeft zelf opleidingen en beschikt hiervoor over twee 'waterstofproof' ateliers, in Lokeren en Luik.
De certificaten zijn er - analoog met de HEV-certificaten - op twee veiligheidsniveaus en worden sinds begin 2023 uitgereikt.
- Hydrogen 1: 'gesensibiliseerd medewerker waterstof', voor wie werkzaamheden aan het voertuig wil uitvoeren zonder hiervoor in contact te komen met het waterstofsysteem. Denk bijvoorbeeld aan het vervangen van remmen of banden.
- Hydrogen 2: 'gespecialiseerd medewerker waterstof', voor wie wel aan het waterstofsysteem moet sleutelen, zoals het vervangen van de tank of leidingen. Hiertoe moet dit systeem eerst waterstofvrij worden gemaakt.
De opleiding voor het eerste niveau duurt één dag. Daarbij leer je onder meer om de verschillende componenten te herkennen - zodat je weet dat je hier niet aan mag komen - en hoe je met een elektronische sniffer een lekcontrole kunt uitvoeren alvorens de werkzaamheden aan te vatten. Dit wordt afgerond met een theorie-examen.
Voor het tweede niveau neemt de opleiding twee dagen in beslag. Hier leer je ook hoe je op een veilige manier een waterstofsysteem drukloos kunt maken via een afblaasprocedure, om zo de waterstof naar de buitenlucht af te voeren. Voor dit certificaat moet je slagen voor zowel een theoretisch als een praktisch examen aan het einde van dag twee.
Download de Good Practices Guide
Educam heeft een gids van goede praktijken uitgewerkt voor bedrijven die aan waterstofvoertuigen moeten werken. De aanwezigheid van waterstof zorgt voor nieuwe risico's, waardoor het werk aan zulke voertuigen een aangepaste infrastructuur vergt, nieuwe werkinstructies, maar ook degelijk opgeleid en gecertificeerd personeel.
Hier kun je de Good Practices Guide gratis aanvragen.
