Haal meer uit uw smeerolieanalyse via kennis en samenwerken

Het hoeft geen betoog meer dat het nuttig is om de kwaliteit van smeerolie te monitoren. Bijvoorbeeld door regelmatig een monster te nemen en dit door een labo te laten analyseren. De praktijk leert echter dat het binnen bedrijven vaak stil wordt bij het ontvangen van de resultaten. Want wat moet je er eigenlijk mee? En hoe betrouwbaar zijn de 'stoplicht'-gradaties vanuit het lab, waar mensen vaak geen kennis hebben van de specifieke situatie binnen het bedrijf?

Belang van kwaliteitsmonitoring

Bescherming van de machine of installatie

De meeste technische diensten kennen de functie van smeerolie – bijvoorbeeld in tandwielkasten – en weten wat er gebeurt als de kwaliteit verslechtert. Veroudering van de smeerolie, contaminatie met slijtageproducten uit het systeem en/of met vuil vanuit de omgeving resulteert in een verslechterende smering, warmteafvoer en vuilafvoer. Bovendien stijgt in vele gevallen het energieverbruik (en geluidsniveau) van de betreffende machine of installatie.

Opsporen van problemen

Kwaliteitsmonitoring van smeerolie is niet alleen nodig voor zijn goede werking. Vervuiling van smeerolie kan een indicatie kan zijn voor problemen elders in de installatie. Problemen zoals overmatige slijtage, lekkages of overbelasting kunnen uiteindelijk leiden tot warmteontwikkeling, wat zichtbaar wordt in de analyseresultaten.

Welke parameters zijn van belang?

De smeeroliekwaliteit wordt bepaald door diverse parameters. Sommige zijn eenvoudig te meten en vast te stellen, andere vragen complexere methoden of instrumentatie om een waarde te kunnen toekennen.

In het kort wordt bij de analyse van een smeerolie veelal gekeken naar:

• viscositeit en viscositeitsindex;
• detergerend en dispergerend vermogen;
• zuurneutraliserend vermogen;
• corrosiewerendheid;
• schuimgedrag en luchtafscheidend vermogen;
• zuiverheid (aanwezigheid van deeltjes);
• aanwezigheid van oxidatieproducten en thermische afbraakproducten;
• verontreiniging door vloeistoffen of gassen;
• aard van aanwezig slijtagemateriaal.

Starten met monitoren

Het oliemonster dient representatief te zijn voor de olie in het hele systeem. Om een representatief monster te verkrijgen is het bijvoorbeeld belangrijk om dit niet te nemen op een plaats waar de olie stilstaat (dode plekken), ook niet vlak voor of achter een filter, en zeker niet vanaf een vuil tappunt. Voorts dient het monsterflesje schoon te zijn.

De analyse

Op de analyse zelf gaan we in dit artikel niet verder in. Die wordt uitgevoerd door een gespecialiseerd, liefst onafhankelijk labo, dat ook voorziet in een analyserapport. Het bedrijf dat de analyse laat uitvoeren, heeft hierop geen invloed. Wél kan het zich afvragen of het de juiste parameters laat analyseren en of de kosten hiervan opwegen tegen de baten.

Gaat het, bijvoorbeeld, om een klein tandwielkastje met een paar liter olie, dan is het wellicht lucratiever om op geregelde tijden de olie gewoon te vervangen en daarbij met de eigen zintuigen extra op te letten. Geluidsniveau, type geluid en warmteontwikkelingen zijn eenvoudige indicatoren voor potentiële problemen met de olie of het systeem zelf.

De vruchten plukken van olieanalyse is een kwestie van een lange adem

Betreft het daarentegen vele kleine tandwielkastjes, kritische systemen of systemen waarin véél smeerolie is ondergebracht, dan heeft een analyse meerwaarde om te voorkomen dat grote hoeveelheden olie vroegtijdig moeten worden vervangen. Ook hier is het goed om per grootheid te beoordelen of het monitoren ervan zin heeft. Anderzijds heeft een standaardpakket bij een labo vaak een eenheidsprijs, wat dan wellicht goedkoper is dan de parameters apart te laten analyseren.

De resultaten – begrip van je systeem

Wanneer het analyserapport binnenkomt, begint pas de echte taak van een TD: hoe interpreteer je de analyseresultaten? Afhankelijk van de dienst die je afneemt bevat het rapport uitsluitend de meetwaarden, maar in veel gevallen trekt het lab zelf ook een voorconclusie en geeft aan of bepaalde waarden normaal zijn of erg uit de pas lopen.

De stoplichtmethode is daarbij even eenvoudig als duidelijk: groen licht betekent geen zorgen maken, rood licht betekent actie ondernemen. Of toch niet? Een labo kan zijn beoordeling namelijk alleen doen door uit te gaan van statistische gemiddelden die voor een specifieke machine onder specifieke omstandigheden weleens ver van de waarheid kunnen liggen.

Een mooi voorbeeld waar het mis zou kunnen gaan is als het monster wordt genomen bij een splinternieuwe machine of eentje die juist tegen het einde van zijn economische levensduur aanloopt. Voor de hoeveelheid slijtage uitgezet tegen de tijd ontstaat de zogenaamde badkuipkromme (zie bovenstaande figuur).

Hieruit is af te lezen dat er juist in de beginfase veel slijtagedeeltjes vrijkomen; puur door het 'inlopen' van de machine. In combinatie met de juiste filters ontstaat in de loop van de tijd een bepaald evenwicht dat hoort bij de betreffende bedrijfsomstandigheden. De slijtage zou dan relatief constant moeten zijn. Wanneer de machine op zijn einde loopt, neemt de slijtage juist weer toe.

Kortom: een analyse die aangeeft dat er veel slijtagedeeltjes zijn gevonden, betekent niet per se dat er meteen alarm geslagen moet worden. Immers, als de machine in een van de twee levensfases zit waarin dit normaal is, heeft ingrijpen weinig zin.

Op dezelfde manier is bijna elke analysewaarde pas goed te interpreteren wanneer de machine bekend is, maar ook de bedrijfsomstandigheden waarin ze draait en vooral: wanneer een stukje historie is opgebouwd. Pas na een aantal analyses zal duidelijk worden welke waarden tot het hoofdstuk 'normaal' gerekend mogen worden en waar ze een grens overschrijden.

Houd de moed erin!

Het opbouwen van zo'n historie vergt echter doorzettingsvermogen, dat veelal pas kan worden opgebracht wanneer er voldoende kennis van de meerwaarde van smeermiddelenanalyse aanwezig is.

In de praktijk verloopt de start van een programma waarin analyse centraal staat vol hoop en enthousiasme. Iedereen beseft het nut van deze analyse en gaat gedreven aan de slag met het nemen van monsters, het bijhouden van de analyses en het vieren van successen als de analyses goed blijken te zijn.

Wanneer dit echter een aantal keren achter elkaar het geval is, zakt het enthousiasme vaak en gaat de logische vraag knagen of die analyses allemaal wel zo nuttig zijn. Iedere uitkomst die goed is, betekent dat er in feite onnodig geld is uitgegeven.

Een olieanalyse weerspiegelt de conditie van de olie én van het systeem

Toch is het net dan belangrijk om door te gaan. Geen enkele machine heeft het eeuwige leven. Er komt in elk geval een moment waarop bijvoorbeeld de hoeveelheid slijtagedeeltjes oploopt, wat erop wijst de machine het einde van haar levensduur nadert.

Óf omdat er een andere reden is voor slijtage die middels de olieanalyse naar boven komt en op deze manier – hopelijk – vroegtijdig op te lossen is. Het opbouwen van historie legt bovendien trends bloot die wijzen op een langzame degradatie van de olie of van een deel van de machine.

Tot slot is het belangrijk de analysegegevens per machine of component samen te bewaren. Tien identieke tandwielkasten op verschillende locaties – bijvoorbeeld binnen en buiten, in een warme ruimte versus een gekoelde productiehal – zullen verschillende analysewaarden geven. Ook is het belangrijk om voor machines en componenten zoals tandwielkasten het aantal draaiuren bij te houden, om het juiste moment voor de monstername te bepalen.

Ook het bijhouden van een geschiedenis van andere 'events' kan zinvol zijn. Worden machines bijvoorbeeld heel verschillend belast, hebben er zich calamiteiten voorgedaan die de smeeroliekwaliteit beïnvloeden, was het een bijzonder warme zomer ... al die info kan belangrijk zijn om de analysewaarden uiteindelijk op de juiste manier te interpreteren.

Samenvattend: alles rondom het thema 'smeerolieanalyse' ademt kennis en vooral begrip. Niet alleen van de tandwielkast en de olie, maar van het hele systeem, zijn belasting en de omgeving. Om echt zover te komen is tijd nodig. En doorzettingsvermogen om inderdaad de kennis en data op te bouwen die uiteindelijk goud waard zullen blijken.

Olieleveranciers kunnen hierin een belangrijke rol spelen door de bedrijven te adviseren over voorspellend onderhoud, data verzamelen en analyse. Maar ook door bedrijven die net starten meer aandacht te geven bij de implementatie van zo'n traject én daarna om het vol te houden. Om dat duwtje te geven dat nodig is om door te gaan en ervoor te zorgen dat de investeringen zich inderdaad terug verdienen.

 

Zuiverheid van smeerolie
Filtratie is nodig om de zuiverheid van smeerolie op het juiste peil te brengen en te houden. We zeggen bewust 'brengen' omdat nieuwe olie per definitie niet schoon is. Het vullen van een systeem met nieuwe olie betekent dan ook altijd in eerste instantie een toename van de deeltjes; zelfs wanneer voor het vullen gebruik is gemaakt van schone trechters of kannen. Een juiste filter, in de hoofdstroom en eventueel bypass, zorgt ervoor dat de olie de juiste zuiverheidsgraad krijgt en deze ook behoudt. Informeer bij de leverancier van de filters welk filter voor een specifieke toepassing geschikt en nodig is. De keuze is erg breed en het is niet altijd nodig om ook de allerkleinste deeltjes uit te filtreren.

Met medewerking van ERIKS en Tribolex