ANALYSE VAN SMEEROLIE WINT AAN POPULARITEIT

Olie gezond? Systeem gezond!

De samenstelling van een smeerolie bepaalt voor een belangrijk deel hoe deze functioneert in een machine of installatie onder specifieke omstandigheden. Het selecteren van de juiste smeerolie is daarom van cruciaal belang maar staat niet op zichzelf. Om de juiste werking te behouden is het noodzakelijk de olie mee te nemen in de onderhoudsplanning en op geregelde tijden te controleren op degradatie/veroudering door middel van analyse. Hierbij wordt een oliemonster chemisch ‘ontleed’ en vormen de uitkomsten een basis voor eventuele acties vanuit de onderhoudsdienst. De betrouwbaarheid van de analyseresultaten worden mede bepaald door een juiste monstername.

Vroegtijdig onderkennen van problemen

Olie is binnen de hydrauliek te beschouwen als ‘het bloed’ van het systeem. Om deze reden is het niet vreemd dat hydraulische olie regelmatig wordt nagekeken op de kwaliteit. Gezonde olie betekent immers een gezond systeem. Ook in de wereld van de smeerolie neemt de populariteit van analyse echter toe. En niet zonder reden.

In de eerste plaats is door analyse vast te stellen of de smeerolie zelf nog voldoet; met andere woorden: is de olie in staat de gewenste (vereiste) smerende werking te leveren zodat de machine soepel loopt en niet te veel wrijvingswarmte (= energieverlies) produceert. Daarnaast biedt analyse van smeerolie de mogelijkheid om vast te stellen of zich in het systeem mogelijke problemen voordoen. Een overmatige hoeveelheid metaaldeeltjes is bijvoorbeeld een indicatie voor excessieve slijtage in de machine terwijl water, stof, zand of andere verontreinigingen kunnen duiden op een lekkage in het systeem waardoor vuil van buitenaf kan binnendringen. Naast het feit dat deze vervuiling schade kan aanrichten in de machine zelf, kan het ook de kwaliteit van de smeerolie negatief beïnvloeden.

In dat geval kan de analyse van smeerolie ook bijdragen aan het vroegtijdig onderkennen van mogelijke problemen en eventuele ongeplande stilstand voorkomen. Bovendien zal het op peil houden van de kwaliteit een bijdrage leveren aan het energie-efficiënt draaien van de machine, het reduceren van het smeerolieverbruik en mogelijkheden creëren voor het tijdig inplannen van onderhoud.

De analyse nader beschouwd

Afhankelijk van het type smeermiddel en de toepassing zijn voor een analyse verschillende eigenschappen en parameters relevant. De diverse laboratoria bieden dan ook verschillende analysepakketten aan die bijvoorbeeld zijn afgestemd op tandwielkasten, aandrijvingen of extreem kritische systemen. In alle gevallen is het voor de eindgebruiker belangrijk dat hij in overleg met een specialist de juiste grootheden uitkiest voor analyse. In veel gevallen worden smeermiddelen in elk geval getest op de aanwezigheid van deeltjes, viscositeit en de aanwezigheid van additieven. Hiervoor zijn uiteenlopende analysemethoden beschikbaar.

Voor het vaststellen van deeltjes zijn dit bijvoorbeeld spectrometrische analyses, deeltjestellingen en ferrografie. Daarnaast zijn er viscositeitstesten, schuimtesten, zuurtesten enzovoorts. Voor de meeste testen geldt dat deze 'moeten' worden uitgevoerd door een speciaal laboratorium. Niet alleen in het kader van kennis, kunde en beschikbare analyseapparatuur maar ook omdat het uitbesteden van analyses eenvoudig goedkoper is. Daarbij is het interpreteren van de waarden niet zomaar weggelegd voor een gemiddelde onderhoudsmedewerkers; hiervoor zijn specialisten nodig.

Een uitzondering hierop vormen viscositeitstesten, deeltjestellingen en het bepalen van het watergehalte; deze testen zijn ook door de onderhoudsdienst zelf uit te voeren én de waarden zijn intern te beoordelen. Dit hangt onder meer samen met het feit dat meestal niet de absolute uitkomsten van belang zijn, maar de trend die de waarden door de tijd vertonen. Een verandering van de viscositeit en een toename van (slijtage)deeltjes duiden op veranderingen in het systeem of de smeerolie en behoeft in alle gevallen aandacht. Wat de oorzaak ook is."De analyse van smeerolie kan bijdragen aan het vroegtijdig onderkennen van mogelijke problemen en zo eventuele ongeplande stilstand voorkomen."

Monstername

Maar of een analyse nu in het eigen bedrijf of een laboratorium wordt uitgevoerd: In alle gevallen zijn de meetresultaten afhankelijk van de representativiteit van het oliemonster. Om dit te waarborgen is het belangrijk dat het monster op een plaats in het systeem wordt genomen waar de olie representatief is voor de reinheid / kwaliteit van de olie in het hele systeem.

Zo heeft het de voorkeur het monster van circulerende olie te nemen en is het van belang om geen andere bron van vervuiling te introduceren door bijvoorbeeld een verontreinigd monsterflesje of gereedschap. Bovendien moet de monsterkraan geschikt zijn van het nemen van een monster; een leiding onderbreken door het loskoppelen van een hydraulische verbinding of aftappen uit een hydraulische slang zal meer vuil introduceren in het monster dan in werkelijkheid aanwezig is. Ook het nemen van een monster uit een drainafsluiter van een reservoir wordt afgeraden.

In alle gevallen zijn de meetresultaten afhankelijk van de representativiteit van het oliemonster.

In alle gevallen moet gebruik worden gemaakt van gereinigde monsternameflesjes volgens ISO 3722. Daarbij moet de gebruiker voorafgaand aan de monstername alle relevante gegevens op het etiket van de monsterfles vermelden. Verder moet het systeem minimaal een half uur in gebruik zijn voordat het monster wordt genomen en moet de betreffende persoon tijdens het openen van de monsterfles voorkomen dat de beschermfolie beschadigt. Tijdens de monstername zelf houdt hij de dop en folie vast om vervuiling van het monster te voorkomen en plaatst deze direct na monstername terug.

Voor een juiste monstername moet gebruik worden gemaakt van gereinigde monsternameflesjes volgens ISO 3722. Daarbij moet de gebruiker voorafgaand aan de monstername alle relevante gegevens op het etiket van de monsterfles vermelden. Verder moet het systeem minimaal een half uur in gebruik zijn voordat het monster wordt genomen en moet de betreffende persoon tijdens het openen van de monsterfles voorkomen dat de beschermfolie beschadigt. Tijdens de monstername zelf houdt hij de dop en folie vast om vervuiling van het monster te voorkomen en plaatst deze direct na monstername terug.

Methoden

Er zijn verschillende methoden ontwikkeld om een monster te nemen. Welke methode de beste is hangt af van het systeem en de mogelijkheden voor het nemen van zo’n monster.

Methode 1 wordt toegepast wanneer een geschikte monsternamekraan in het systeem aanwezig is of eenvoudig is te plaatsen. Hierbij vindt de monstername plaats in de retourleiding of een ander punt waar tijdens bedrijf een constante volumestroom aanwezig is.

Een tweede methode beschrijft het nemen van een monster op een niet ideale locatie waarbij een belangrijk verschil is dat er niet 1 maar minimaal 45 liter olie moet doorstromen voorafgaande aan de monstername. In beide gevallen is het belangrijk om met de fles de monsterkraan niet aan te raken om zo te voorkomen dat deeltjes loskomen uit de kraan.

Bij methode 3 wordt een monster genomen uit het vloeistofreservoir door gebruik te maken van een handvacuümpomp. Hierbij wordt aangegeven dat de slang van deze pomp vooraf moet worden gespoeld met óf een gefiltreerd oplosmiddel óf minimaal een halve liter olie uit het systeem. Tot slot is het mogelijk een monster te nemen door de monsterfles onder te dompelen in het vloeistofreservoir. Hierbij is het belangrijk dat ook de buitenkant van de monsternamefles goed schoon is en bovendien na afloop netjes wordt gereinigd.

Wanneer bovenstaande aanbevelingen in acht worden genomen, kan de onderhoudsdienst ervan uitgaan dat het monster representatief is en de waarden bruikbaar zijn voor in het plannen van smeertechnisch onderhoud.

Do's en don'ts bij het nemen van een oliemonster

1. Neem het monster altijd als de machine onder normale omstandigheden draait. D.w.z. met gemiddelde temperaturen, belasting, druk en snelheid.
   
   
2. Neem het monster altijd upstream van de filters of downstream van machineonderdelen, zoals lagers, tandwielen, zuigers. Zo wordt voorkomen dat er deeltjes e.d. worden verwijderd door filters of separatoren.
   
   
3. Leg de monstername per systeem vast in een procedure zodat elk monster op dezelfde manier wordt genomen.
   
   
4. Zorg ervoor dat monsternamekranen en –apparatuur grondig zijn gespoeld voordat het monster wordt genomen. Bestaat er twijfel over de reinheid van de fles dan moet deze ook worden gespoeld.
   
   
5. Neem de monsters met de juiste regelmaat om veel voorkomende problemen te herkennen. Registreer – indien mogelijk – het aantal olieuren op het label van de fles, vooral bij monsters uit de carter of aandrijving.
   
   
6. Registreer deze olieuren ook in een rapport, zodat eenvoudig is te achterhalen hoe lang de olie in de machine zit.
   
   
7. Stuur de oliemonsters zo snel mogelijk op naar het laboratorium. Direct na het nemen van de het monster kunnen de eigenschappen van de olie in de fles en de olie in de machine van elkaar gaan verschillen. Een snelle analyse van de monsters geeft draagt zo bij aan een betrouwbaar beeld van de conditie van de olie.

Wil je de meerwaarde van olieanalyse ontdekken aan de hand van een voorbeeld uit de praktijk?
Lees dan ook zeker dit caseverhaal bij de firma Sarens